Cephede Yangın

Günümüzde yüksek yapılaşma oldukça fazlalaşmakta ve yangın yayılma hızı ve verdiği zararlar artmaktadır. Yangın 4 farklı evreden oluşmaktadır. Bu evreler yangının gelişim sırası ile; tutuşma evresi, gelişme yani büyüme evresi, sabit yanma evresi ve sönme evresidir. Alevsiz yanma diye tabir edilen sıcaklığın dış bir etki ile artması sonucu yangın başlar. Isısal radyasyon bu safhada kısmi yanmaya nazaran daha düşük miktardadır. Isı etkisi karşısında ayrışan yanıcı maddeler duman formunda zehirli gazların ortaya çıkmasına sebep olurlar.(Çoban, 2021)

Görsel 1. Yanma evreleri (Çoban, 2021)

Açık alanlarda meydana gelen yangın hızı ve tepkileri kapalı mekânlardaki yangınlara oranla daha farklıdır. Görsel2`de görüldüğü üzere kapalı bir mekânda yangının başladığı noktanın yukarısında tavan hacminin olması, yanlarda duvarların olması ışınım yolu ile ısının tekrar yanıcı özellikteki malzemelerin üzerine dönmesine etki eder. (Çoban, 2021)

Görsel 2. Kapalı Mekânlarda Yangın Gelişimi (Çoban, 2021)

Görsel 3. Yangın Şiddetini Etkileyen Faktörle (Çoban, 2021)

Yangınlar, yanma biçiminin dışında, yanıcı madde (yakıt) çeşitlerine göre sınıflandırılmaktadır. BYKHY’ e göre sınıflandırma:

A Sınıfı Yangınlar: Yanıcı katı madde yangınlarıdır. Odun, kömür, kâğıt, ot, dokümanlar, plastikler gibi madde yangınları bu sınıfa girer.

B Sınıfı Yangınlar: Yanıcı sıvı madde yangınlarıdır. Benzin, benzol, makine yağları, laklar, yaglı boyalar, katran, asfalt gibi madde yangınları bu sınıfa girer.

C Sınıfı Yangınlar: Yanıcı gaz madde yangınlarıdır. Metan, propan, bütan, sıvılaştırılmış petrol gazı (SPG), asetilen, havagazı, hidrojen gibi madde yangınları bu sınıfa girer.

D Sınıfı Yangınlar: Lityum, Sodyum, Potasyum, Alüminyum, Magnezyum gibi yanabilen hafif ve aktif metallerle, radyoaktif maddelerin yangınlarıdır.

CEPHE YANGINLARI

Cephe kavramı içerisinde barındırdığı kullanıcı için koruyucu görevi üstlenen içeri ile dışarının bütünlük ve birleşimini sağlayan kullanıcıları dış etkenlerden koruyan, bir yapı elemanıdır (Martin, 2017). Cepheler bu beklentileri karşılamaları ve estetik olmaları arzuolunandır.

Cephelerde oluşan yangınlar  yapı kabuğunun yapım teknikleri ve malzeme çeşitlerini artması ile bir hayli artmıştır. Bundan dolayı cephelerde kullanılmakta olan ısı yalıtım malzemelerine sınırlandırma getirilerek, yangın dayanımı daha yüksek cephe malzemelerine doğru bir yönlenme oluşmaya başlamıştır (Jarnskjold, 2016). Cephede başlayan bir yangın, cephedeki katların arasında uygulanan detay, yalıtım malzemelerinin yanma özelliği gibi parametrelere göre yayılım hızını etkiler. Bunun için dış cephe malzemesinin yangın dayanımı daha yüksek olan malzemelerden olması tercih edilmelidir (Özgünler, 2016). İçerde başlayan yangınında dışarıya aksetmemesi için yangın dayanımı yüksek cephe elemanlarından oluşan bir yüzey yaratılır. Yüksek binalarda ise iç kısımlara cephe yağmurlama sistemleri eklenir. Cephe yangınlarına birçok etken sebep olabilmektedir. Yapının içerisinde başlayan yangın kabuktaki boşluk ve açıklıklardan dışarıya sirayet edebildiği gibi ışınım yolu ile genişleyebilip yan cephelere de sıçrayabilir. Bu durumlarda kullanılan malzemenin yanıcılığı çok önemlidir.  (Çoban, 2021)

Tek Katmanlı Cephelerde Yangın

Tek katmandan oluşan iç mekân ve dış ortamı ayıran cephe yapım türlerine tek katmanlı cephe denmektedir. Geçmişten günümüze en yoğun kullanıma sahip cephe türüdür. Duvar ve duvarın yüzeyinde meydana gelen boşluklar ile tek bir katman oluşturmaktadırlar. Yığma ve ahşap binalarda taşıyıcı olarak bulunurken iskelet taşıyıcılı binalarda taşıyıcılık özelliği yoktur. Bu durum göz önünde bulundurulduğunda yığma, ahşap gibi tek katmanlı cepheye sahip yapılarda yangının cepheye sıçraması büyük tehlike arz etmektedir. İskelet taşıyıcı sisteme sahip binalarda ise dikkat edilmesi gereken konu; yangının üst katlara aks etmesi, malzeme seçimi ve cephedeki boşluk oranlarıdır (Lamberto, 2013).

Görsel 4.Tek katmanlı Cephelerde Yangının Yayılması Kaynak: (Lamberto, 2013)

Ülkemizde bu cephelerde ısı ve ses yalıtımının sağlanması adına ‘mantolama’ adı verilen uygulamaları görmekteyiz. Bina kabuğunun üzerine yalıtım malzemesi (genellikle XPS, eps) üzerine sıva ve boya uygulanarak yapılan bu sistemde, yalıtım malzemesinin yanıcılık 50 özelliğine dikkat edilmemektedir. Maalesef maliyet açısından uygun olduğu düşünülerek seçilen bu malzemeler olası yangın anında yangının büyümesini ve başka bölümlere aksetmesine sebebiyet vermektedir. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY) incelendiğinde yanıcı malzemelerin, kolay alevlenen malzemelerin ve yangın anında zehirli gaz açığa çıkaran malzemelerin kullanılmaması gerektiğinden bahsedilmektedir.

Çift Katmanlı Cephelerde Yangın

Mevcut binanın cephesine ikinci bir ek olarak yapılan cephe türlerine çift katmanlı cephe denmektedir. Dış kabuk ile iç kabuk arasında yirmi ile iki yüz cm kadar boşluk bulunabilmektedir. Bu boşluğun hava sirkülasyonunu sağlamasının yanı sıra yaz ve kış aylarında ısınma ihtiyaçlarına göre kontrollü bir havalandırma oluşturur. Doğal havalandırma imkânı sunmasının yanı sıra, ısı yalıtımına, akustik problemlere ve ısı katsayısının düşmesine katkıda bulunur. Eksi yönleri düşünüldüğünde maliyet, aşırı ısınma ve bakım gelmektedir. Bunların yanı sıra yangın anında en dezavantajı arada oluşan hava boşluğunda baca etkisi yaratmasıdır (İnan, 2013).

Görsel 5. Çift Katmanlı Cephelerde Yangının Yayılması Kaynak: (Kanan, 2014)

Görsel 6. Çift Katmanlı Cephe Tipleri ( Motevalian, 2014)

Görsel 7. Cephe Bölümlenmesi ve Hava Akış Şemaları Kaynak: (Vaglio, 2011)